Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği (YGM) Mesleği Üzerine Bazı Mülahazalar -5- “YGM Yanında Stajyer Çalıştırmama (!) Zorunluluğu”
Yetkilendirilmiş
Gümrük Müşavirliği (YGM) Mesleği Üzerine Bazı Mülahazalar -5-
“YGM
Yanında Stajyer Çalıştırmama (!) Zorunluluğu”
I.
Giriş
Türk Dil Kurumu Sözlüğünde; herhangi bir meslek edinecek
olan kimsenin geçirdiği uygulamalı öğrenme dönemine staj; bu işi yapan kişi de
“stajyer”
olarak tanımlanmıştır. Stajyerlik bir anlamda “Teoriden” “Pratiğe” geçme
evresidir. Meslek bilgisini artırmak için bir kurumun bir veya birçok bölümünde
çalışmaya başlamak; öğrenilen kitabi bilginin uygulamaya geçirilmesi manasını
ihtiva etmektedir.
Hatırlanacağı üzere, 11 Ağustos 2020 Tarihli ve 31210
Sayılı Resmî Gazete ile Gümrük yönetmeliğinde değişiklik yapılmış; söz konusu
değişiklikle Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirlerinin yanlarında
“stajyer çalıştırabilme”
uygulamasına son verilmiştir. Bu yazımızda, kanunda hükmü sabit kalmakla
birlikte; yönetmelikle
“YGM Mesleğinden”
kaldırılmış olan “stajyer” düzenlemesi
hususunda efkârımızı
(1-Fikirler, düşünceler.2-kaygı, tasa,
üzüntü sıkıntı
)
paylaşmaya gayret
edeceğiz.
Anahtar Kelimeler & Kısaltmalar:
Gümrük Müşaviri (GM),
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
(
YGM), Gümrük Müşavir Yardımcısı (GMY), Bakanlık (Ticaret
Bakanlığı), Gümrük Kanunu (GK), Gümrük Yönetmeliği GY, Teori Ve Pratik,
Stajyer.
II.
Gümrük Mevzuatı Açısından “Stajyer” kavramı,
Gümrük Müşavir Yardımcılarının (GMY)
kimler olabileceği, Gümrük Kanunu’nun 227.maddesi başta olmak üzere gümrük
mevzuatının sair düzenlemelerinde açık ve net bir şekilde belirlenmiştir. Diğer
bir tabirle yarının Gümrük Müşavir Yardımcıları, bugünün stajyerleridir. Daha
açık bir ifadeyle Gümrük Müşavir Yardımcısı olabilmenin ön koşulu stajyer
olmaktan geçmektedir.
Gümrük Müşavirliği sektöründe
stajyer olabilmek için öncelikle aşağıdaki koşulları sağlamanız gerekir. Şöyle
ki;
Ø
Öncelikle Türkiye
Cumhuriyeti vatandaşı,
Ø
Medeni hakları kullanabilecek
vasıfta,
Ø
İşlemiş olduğunuz herhangi
bir suç münasebetiyle kamu haklarını kullanmaktan yoksun bırakılmamış,
Ø
Taksirli suçlar hariç
olmak üzere; affa uğramış olsanız dahi, ağır hapis veya beş yıldan fazla hapis
ya da kaçakçılık, zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık,
sahtecilik, güveni kötüye kullanma, dolanlı iflas, yalan yere şahadet, suç
tasnii, iftira gibi yüz kızartıcı suçlar ile resmi ihale ve alım satımlara
fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, terörün
finansmanı, Devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi
kaçakçılığına teşebbüs suçları ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle
Mücadele Kanunu kapsamı suçlar ile örgütlü suçlardan hüküm giymemiş,
Ø
Ceza veya disiplin
soruşturması sonucunda memuriyetten çıkarılmış,
Ø
Hukuk, iktisat, maliye,
işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi, siyasal bilgiler ve endüstri
mühendisliği dallarında eğitim veren fakülte ve yüksek okullardan veya denkliği
Yüksek Öğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı yüksek öğretim kurumlarından en
az lisans seviyesinde mezun,
Ø
Diğer öğretim
kurumlarından lisans seviyesinde mezun olduktan sonra yukarıdaki bentte sayılan
bilim dallarından lisans üstü seviyede diploma almış ya da ön lisans eğitimi
veren gümrük, dış ticaret ve Avrupa Topluluğu konularında uzmanlık programı
olan meslek yüksek okullarından mezun,
Olmalısınız
(GK. 227.madde)
.
Bu minvalde, sayılan şartları yerine
getirdikten sonra Gümrük Müşavir Yardımcılığı sınavına girebilmeniz için ayrıca
bir gümrük müşavirinin yanında en az bir yıl stajyer olarak çalışmak
zorundasınız
(GK. 227/1-g Madde)
.
Şartların ince elenip, sık dokunduğu
göz önünde bulundurulursa amiyane tabirle yoldan geçen herhangi birinin gümrük
müşavirliği mesleğinde stajyer olamayacağı açık ve net bir şekilde
görülecektir.
Diğer yönden, 4458 sayılı Gümrük
Kanunu’nun 227. maddesi uyarınca gümrük müşavir yardımcılığı sınavına
girebilecek kişilerin diğer şartları karşılamaları yanında ayrıca gümrük
müşaviri nezaretinde staj amacıyla bir yıl çalışmış olmaları gerekmektedir.
Buna mukabil kanunun 226/3. maddesinde de stajyerlerin gümrük idarelerinde iş
takibi yapamayacakları hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla; stajyerlerin ofislerde çalışmalarında,
gerekli belge ve evrakın hazırlanmasına yardım etme konusunda, münhasıran
yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri ve/veya gümrük müşavir yardımcıları
tarafından yapılması hükme bağlanan görevler dışında istihdam edilmesi hususunda
herhangi bir yasal engel bulunmamaktadır. Kaldı ki, stajyerlerin fiil ve
hareketlerinden doğacak mali sorumluluk, nezaretinde çalıştıkları gümrük
müşavirine aittir
(GK.226/4.madde)
.
Yine Gümrük müşavirleri, yanlarında çalışan
stajyerlerin görevden ayrılmaları halinde, bunlar için ilişik kesme belgesi
düzenler ve
(İlk defa göreve başlayacak stajyerler hariç olmak
üzere)
yanlarında çalışmaya başlayacaklardan da bu belgeyi aramakla
mükelleftir. Stajyerlerin göreve başlama ve ayrılmaları, ilgili gümrük müşaviri
tarafından bir hafta içinde ilgili gümrük müşavirleri derneğine, bu dernek
tarafından da bir hafta içinde bağlı bulunulan bölge müdürlüğüne yazı ile
bildirilmek zorundadır. Stajyerlik için gerekli bir yıllık sürenin
hesaplanmasında sigortalı olarak işe başlama tarihi ve sigortalı olarak
çalışılan süre dikkate alınır
(GY.563/3.madde)
.
Konuyla ilgili mevzuat bir arada
değerlendirildiğinde; “stajyerlik” kavramına azımsanmayacak şekilde önem
atfedilmiş, kapsamı sarih bir şekilde belirlenmiş; YGM ve veya/GM’ye giden
kilometre taşlarından birini oluşturduğu altı kalın harflerle çizilmek
suretiyle vurgulanmıştır. Uygulamalı öğrenme olan stajyerlik dönemi, Gümrük
Müşavirleri Derneklerinin sicil kayıtlarıyla tescillenip, bölge müdürlüklerine
bildirilmekte; müesses nizam ve belirli disiplin içerisinde devam eden evreyi teşekkül
etmektedir.
III.
YGM Yanında Stajyer Çalıştırmama (!)
Zorunluluğu
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri
yanlarında “Veya stajyer çalıştırabilirler” hükmü bilindiği üzere; 11 Ağustos
2020 tarihli ve 31210 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren
“Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile yürürlükten
kaldırılmıştır.
İlgili
Maddenin değişiklikten Önceki Hali (mülga)
İlgili
Maddenin değişiklikten Sonraki Hali (Meri)
MADDE 575 – (3)
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri yanlarında gümrük müşavir yardımcısı
veya
stajyer çalıştırabilirler.
MADDE
575 – (3) Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri yanlarında gümrük müşavir
yardımcısı çalıştırabilirler.
Ayrıca yine mezkûr
değişiklikle YGM yanında çalışılan süreler, GMY açısından staj süresi olarak
addedilmeye devam edilirken; stajyerler bu haktan ne yazık ki mahrum
bırakılmıştır.
İlgili
Maddenin değişiklikten Önceki Hali (mülga)
İlgili
Maddenin değişiklikten Sonraki Hali (Meri)
Yetkilendirilmiş
gümrük müşaviri yanında çalışılan süreler
MADDE 577 – (1)
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerince özel ve genel antrepo eşya giriş ve
çıkış işlemlerinin tespitiyle ilgili olarak görevlendirilen kişilerin,
Kanunun 227’nci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c), (d), (e) ve (f)
bentlerinde belirtilen şartları haiz olmaları kaydıyla, yetkilendirilmiş
gümrük müşavirleri yanında çalıştıkları süreler, anılan maddenin (g) bendinde
belirtilen staj süresinden sayılır. Bu kişilerin gümrük müşavir yardımcısı
olmaları durumunda, anılan Kanunun 228 inci maddesinin birinci fıkrasında
belirtilen şartları haiz olmaları kaydıyla, yetkilendirilmiş gümrük müşaviri
yanında çalıştıkları süreler değerlendirmeye alınır.
Yetkilendirilmiş
gümrük müşaviri yanında çalışılan süreler
MADDE
577 – (1)
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerince özel ve genel antrepo eşya giriş ve
çıkış işlemlerinin tespitiyle ilgili olarak görevlendirilen gümrük müşavir
yardımcılarının Kanunun 228 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen
şartları haiz olmaları kaydıyla, yetkilendirilmiş gümrük müşaviri yanında
çalıştıkları süreler değerlendirmeye alınır.
Madde metninden de aşikare anlaşılacağı
üzere, stajyerlerin YGM yanında istihdam edilmesi konusu; sadece antrepolarda eşya
giriş ve çıkış işlemleriyle sınırlıymış gibi tasavvur edilip, görev
tanımlarının kapsamı daraltılarak; antrepo dışındaki çalışma alanları göz ardı
edilmesi hasebiyle
“sehven”
kanuna aykırı bir düzenleme yapıldığı
kanaatindeyiz. Bu yönüyle resmin tamamına “kanunilik” ilkesi perspektifinde
bakıldığında mülga maddeye rücu edileceğine de inancımız tamdır.
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri
yanında çalışan stajyerlerin ne gibi işlemler yapabileceği konusunda
tereddütler söz konusu yönetmelik değişikliğinden önce de mevcuttu; hatta bu
yönde Risk Yönetimi, Tasfiye ve Döner Sermaye Genel Müdürlüğünün 21.03.2019
tarihli ve 42811078 sayılı yazısı ders niteliğinde dikkate şayandır:
“…Gümrük
alanında çalışacak stajyerlerin, bu mesleği bir gümrük müşavirinin yanında
öğrenebileceği gibi bir yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin yanında da
öğrenebileceği öngörülmektir. Ancak bu öğrenme sürecinde, stajyerlere
sorumluluk ve yükümlülük gerektiren bir çalışma yaptırılması stajyerlik
statüsüne uygun düşmemektedir. Stajyerlerin gümrük idarelerinde iş takibi yapamayacağı
Kanunun 226 ıncı maddesinde açıkça düzenlenmiş olup stajyerliğin nihai bir
meslek gibi değerlendirilmesi mümkün değildir.”
“…özel
ve genel antrepoların giriş-çıkış işlemlerinin yapılması, tır/transit
işlemlerinin sonlandırılması, antrepoya eşya alınmasına ve çıkarılmasına
ilişkin tespit işlemlerinin yapılması, bu antrepolarda yapılan elleçlemelere
ilişkin olarak düzenlenen sayım tutanaklarının imzalanması işlemlerinin
münhasıran yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri ve/veya gümrük müşavir yardımcıları
tarafından yapılması; bu çerçevede belirtilen işlemlerin stajyerlerce
yapılamayacağı hususuna dikkat edilmesi gerekmektedir.”
denilmek suretiyle tam anlamıyla kanunda belirtilen stajyerin görev tanımı izah
edilmiştir.
Bu itibarla, YGM yanında çalışılan
sürelerin staj sürelerinden sayılması; diğer bir tabirle staj hakkının geri
verilmesi halinde bakanlığın sınırlarını net bir şekilde belirlediği yerler
dışında stajyerlerin YGM müessesi içerisinde istihdam edilmesi söz konusu
olabilecektir.
IV.
Sonuç Ve Değerlendirme,
Mesleğin, kilometre taşlarını Stajyer-Gümrük Müşavir
Yardımcısı (GMY)-Gümrük Müşaviri (GM)- Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri (YGM)
oluşturduğu şüphesizdir. Stajyerlerin YGM yanında çalıştığı sürelerin staj
süresine sayılmayıp; buna mukabil GMY’ lerin çalışmasının staj süresinden
sayılması bünyesinde tenakusu barındırdığı gibi kariyer halkalarından ilkinin
koparılması manasına da gelmektedir.
YGM ’nin, son kertede
meslek mensubu olarak “Gümrük Müşaviri olduğu izahtan varestedir. Bu meyanda;
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 227/1-g) maddesi aynen:
“Staj amacıyla
bir
gümrük müşavirinin
yanında bir yıl çalışmış olmak,
“hükmü
de göz önünde bulundurulduğunda; bir gümrük müşaviri olan YGM yanında kanunun
227.maddesindeki şartlara haiz kişilerin çalıştırılması ve bu kişilerin
çalıştırıldığı sürelerin staj sürelerinden sayılması yasal bir zorunluluk
olduğu gibi kanundaki hüküm değiştirilmeden; söz konusu hükmün bir alt norm
olan yönetmelikle değiştirilmesi hukukun temel ilkelerinden biri olan “normlar
hiyerarşisi” ’ne de uygun olmayacağı mütalaa edilmektedir.
Makalemize “
YGM
Yanında Stajyer Çalıştırmama (!) Zorunluluğu”
başlığını koymamızın sebebini
açıklayarak sözlerimizi nihayete erdirelim: Bilindiği üzere, 3308 sayılı
Mesleki Eğitim Kanunu’nun 18 inci maddesinde on veya daha fazla personel
çalıştıran işletmeler stajyer çalıştırmak zorundadır. Aynı kanunun 24 üncü
maddesinde stajyer çalıştırma yükümlülüğünü yerine getirmeyen işletmeler için
yaptırım düzenlenmiştir. Ayrıca Cumhurbaşkanı Kararlarıyla, staj gören
öğrencilere ödenecek ücretler için uygulanan devlet katkıları dahi ön
görülmüştür. Buradan hareketle iş hayatının hemen hemen tamamında stajyer çalıştırma
teşvik edilmiş; hatta zorunlu kılınmışken, YGM sisteminde eskiden var olan
stajyer çalıştırma uygulaması kaldırılmış;
Stajyer
Çalıştırmama (!) Zorunluluğu
(Kanuna mugayir olduğu tasavvur edilmekle birlikte)
yönetmelik marifetiyle ihdas edilmiştir. Bu açıdan söz konusu ironik tablo
makalemizin serlevhasını oluşturmuştur.
Stajyerlerin; sorumluluk ve
yükümlülüklerinin neler olduğu, nerelerde çalıştırılıp, çalıştırılamayacağı; fiil
ve hareketlerinden doğacak mali sorumluluğun kime ait olduğu; aykırı
davranışların tespiti halinde yaptırımların neler olduğu açık ve net bir
şekilde mevzuatımızda düzenlenmiş olduğu da dikkate alındığında stajyerlerin
YGM bünyesinde istihdam edilmesinin kanunun ruhuna uygun olacağı gibi; kariyer
mesleği olarak görülen YGM mesleğinin genç kuşaklar tarafından tercih
edilmesine ve ülkemizdeki işsizlik oranlarının düşürülmesi hususuna olumlu
anlamda önemli katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Haki Demirtaş
Yetkilendirilmiş
Gümrük Müşaviri
Kaynakça:
1-
Gümrük
Kanunu- (4458 nolu Kanun) (04.11.1999 tarihli, 23866 sayılı R.G.)
2-
Gümrük
Yönetmeliği (07.10.2009 t. 27369 s. R.G.)
3-
Yetkilendirilmiş
Gümrük Müşavirliği Tebliği (10.09.2020 t. 31240 s. R.G.)
4-
Gümrükler
Genel Müdürlüğünün 16.05.2017 tarihli 25034283 sayılı tasarruflu yazısı (YGM
lerin yanlarında stajyer çalıştırabilmeleri uygulaması hk.)
5-
Risk
Yönetimi, Tasfiye ve Döner Sermaye Genel Müdürlüğünün 21.03.2019 tarihli ve
42811078 sayılı yazısı (YGM Tarafından Antrepoda Görevlendirilecek Personel)
6-
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3308.pdf
7-
https://sozluk.gov.tr/