Nihai Kullanım, İthalat Rejim Kararında önceden tayin edilmiş bazı eşyaların, Gümrük mevzuatı muvacehesince belirlenmiş şartlara bağlı olarak indirimli ya da sıfır gümrük vergisi uygulanmasıdır. 

4458 Sayılı Gümrük Kanununun 16 ncı maddesi hükmü çerçevesinde bakanlar kurulu tarafından belirlenen eşyaların, öngörülen amaçlarla kullanılması halinde gümrük vergisi alınmaz veya normalde uygulanan gümrük vergisi oranından daha düşük vergi oranı uygulanır. Nihai kullanım izni, eşyayı kendileri nihai kullanıma tabi tutacak ithalatçılara veya eşyayı nihai kullanıma tabi tutacak firmalara devretmek suretiyle ithal eden ithalatçılara verilir. Bu kapsamdaki ithalatçılar veya temsilcileri indirimli veya sıfır vergi oranından faydalanmak üzere, Nihai Kullanım İzin belgesini almak için, eşyanın serbest dolaşıma gireceği yetkili gümrük idaresine, beyannamenin tescil tarihinden önce veya söz konusu eşyanın gümrük gözetimi sona ermeden önce yazılı olarak talepte bulunması gerekmektedir. Talep uygun görülmesi halinde kanuni vergi ile indirimli vergi arasındaki fark teminata bağlanır. İzin hak sahibi tarafından eşyanın öngörülen süre dahilinde nihai kullanıma tahsis edildiğinin ve öngörülen amaçlar için kullanıldığının tespit edilmesi halinde teminat iade edilir. Bu tespit, iki belge sonucuna dayandırılarak teminat iadesi yapılır:

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirlerinin hazırlayacağı NK1 raporu. 

Verilen izin belgesi tahdında idarenin periyodik olarak yerinde yapacağı denetim sonuçlarının derç edildiği yönetmeliğin 27 nolu ekinde yer alan Nihai Kullanım Denetim Formu. 

Teminat çözümü açısından istinat duvarı mesabesinde olan söz konusu belgelere bakıldığında birbirlerinin ikamesi mahiyetinde olduğu açıktır. Bu bakımdan birinin varlığı halinde diğerine gerek olmayacağı mütalaa edilmektedir. Zira YGM (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri), bakanlıktan aldığı yetkiye istinaden Nihai Kullanıma Tabi tutulan eşyanın, izin belgesinde belirtilen amaçlar dahilinde kullanılıp, kullanılmadığı konularını; idarenin tereddütlerini de giderecek şekilde araştırmakta ve araştırma sonuçlarında elde ettiği tespit sonuçlarını rapor haline getirerek ilgili firmaya ve gümrük idaresine ibraz etmektedir. Diğer yönden idarenin yaptığı tespit sonuçları Gümrük Yönetmeliğinin 27 nolu ekinde bulunan “Nihai Kullanım Denetim Formu”’na derç edilmekte; teminat çözümü esasında bu ekten faydalanılmaktadır. Aralarındaki fark ise YGM raporu eşya nihai kullanıma tahsis edildikten sonra tanzim ediliyorken, “Nihai Kullanım Denetim Formu” eşya gümrükten çekildikten sonra gümrüğün belirleyeceği zaman dilimlerinde periyodik olarak yapılan denetim sonuçlarına göre tanzim edilmektedir. Bu bakımdan teminat çözümü için YGM raporu veya  “Nihai Kullanım Denetim Formu” nun her hangi birinin varlığı yeterli olmalıdır. 

Nihai Kullanım konusunda dikkat edilmesi gereken diğer bir unsur da “süre” meselesidir. Firmaların, nihai kullanımla ilgili idareye verdikleri teminat mektubunun  iadesi iki şarta bağlanmıştır:

Eşyanın öngörülen süre dahilinde nihai kullanıma tahsis edilmesi.

Eşyanın öngörülen amaçlar için kullanıldığının tespit edilmesi 

Bu iki şartın birlikte karşılanması halinde teminatın iade edileceği izahtan varestedir. İkinci maddede belirtilen unsurun yerine getirilmemesi halinde;

Eşyanın, amacı dışında kullanımının söz konusu olması,

Aldatıcı işlem ve davranışla, izin belgesi alınmadığı halde alınmış gibi gösterilerek indirimli veya sıfır oranında gümrük vergisi tatbik edilmesi,

İzin belgesi alınmadan nihai kullanım hükümlerinden yararlanılması,

gibi durumlarda cezai müeyyideler saklı kalmak kaydıyla teminata bağlanan vergilerin tahsil edileceği açık bir şekilde hüküm altına alınmışken, süre ile ilgili böyle bir net hüküm bulunmamaktadır. Ancak izin belgesinde öngörülen sürenin sona ermesinden itibaren otuz günlük sürenin geçirilerek gümrük idaresine müracaat edilmesi halinde Kanunun 241 inci Maddesinin Birinci Fıkrası Uyarınca Usulsüzlük Cezası tatbik edileceği hüküm altına alınmıştır. Mevzuatımızda, süre aşımı nedeniyle teminata bağlanan vergilerin tahsil edileceğine dair her hangi bir açıklama bulunmamaktadır. Gümrük İdaresinin bahis konusu usulsüzlük cezasını tatbik ettikten sonra, yönetmeliğin 27 nolu ekinde yer alan Nihai Kullanım Denetim Formu bazında işlemleri tekemmül ettireceği anlaşılmaktadır. 

03.08.2013 tarihine gelene kadar Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri kendilerine intikal eden süresi geçmiş “Nihai Kullanım İzin Belgeleri” için Gümrük Yönetmeliğinin 207. Maddesine istinaden rapor tanzim edebiliyorken; 03.08.2013 tarih ve 28727 sayılı resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile “İzin belgesinde öngörülen sürenin sona ermesinden itibaren öngörülen otuz günlük sürenin geçirilerek izni veren gümrük idaresine müracaat edilmesi halinde yetkilendirilmiş gümrük müşaviri tarafından düzenlenecek rapora istinaden iş ve işlemler tamamlanır.” Hükmü yürürlükten kaldırılmıştır. YGM’lerin bu değişiklikten sonra süresi geçen Nihai Kullanım İzin belgelerine “Olumlu” rapor düzenleme olanakları ortadan kalkmıştır. Firmalar ile idarenin karşı karşıya gelmemesi açısından yetkililerin konuya açıklık getirmelerinin yanında meslek örgütümüzün de konuyu gündemde tutarak çözüm odaklı çalışmalar, yapmasının faydalı olacağını düşünülmektedir.

Haki DEMİRTAŞ

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri