I.            Giriş

Tarım ve Orman Bakanlığının Kontrolüne Tabi Ürünlerin İthalat Denetiminin nasıl yapılacağına dair usul ve esaslar bilindiği üzere yıl sonunda yayımlanan ithalat tebliğleriyle (Ürün Güvenliği ve Denetimi: 2024/5) belirlenmektedir. Söz konusu tebliğ kapsamındaki ürünlerin Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Hariçte İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimine konu edilmesi halinde mezkûr bakanlık tarafından alınan uygunluk yazıları Tek pencere Sistemi (TPS) vasıtasıyla ilgili beyannamelerin 44 nolu kutusuna kaydedilmektedir.

 

GTİP ve tanım olarak tebliğ kapsamında olmakla birlikte kullanım alanı itibariyle insan sağlığı ve güvenliği ile hayvan ve bitki varlığı ve sağlığı yönünden kapsam dışında kalan ürünler ise zikredilen tebliğin 10.maddesinde ayrıntılı olarak sayılır; kapsam dışında kalan ürünlerin her biri için önceden belirlenmiş referans numaraları kullanmak şartıyla uygunluk denetimine tabi olmadan ithalat işlemleri tamamlanırdı. Kapsam dışına yönelik referans numaraları uygulamasından önce ise tebliğin “EK-10”unu işgal eden Taahhütname kullanılır, amiyane tabirle “vallahi de billahi de gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin imalatında kullanmayacağım” şeklinde deklarasyon beyannamelere eklenirdi.        

 

Durum bu minval üzere olmakla birlikte 2024 yılında zikredilen tebliğin Muafiyetler ve kapsam dışı başlıklı 10.maddesi güncellenerek “Muafiyetler ve kapsam Dışı“ olgusunun Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri (YGM) raporuyla tevsik edilmesi yönünde mevzuatımıza yeni bir uygulama entegre edilmiştir. Bu makalemizde söz konusu uygulamaya ilişkin düşüncelerimizi paylaşmaya gayret edeceğiz.

 

Anahtar Kelimeler & Kısaltmalar:

Tarım ve Orman Bakanlığı, Ürün Güvenliği ve Denetimi (ÜGD), Kapsam Dışı, Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri (YGM), Gümrük tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP),  Tek pencere Sistemi (TPS),

II.           Hangi Durumlarda YGM Raporu Tanzim Edilecek?

Her ne kadar Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirlerince yapılacak iş ve işlemlere ilişkin Ticaret Bakanlığımızca (Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından) bu makale kaleme alınana kadar (07.01.2024) herhangi bir düzenleme yapılmadığı bilinmekteyse de en kısa zamanda YGM tebliğinde ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Uygulamasına ilişkin bünyesinde YGM rehberini barındıran 2016/21 sayılı genelgede güncelleme yapılacağı ön görülmektedir.

Diğer yönden Tarım ve Orman Bakanlığının Kontrolüne Tabi Ürünlerin İthalat Denetimi Tebliği (Ürün Güvenliği ve Denetimi: 2024/5)’nden hareketle aşağıdaki ürün gruplarının ilgili tebliğ kapsamında kullanılmadığı hususunun YGM Raporu ile tevsik edileceği söylenebilir. Buna göre:

1-   Fatura tutarının 500.000 TL’nin üzerinde olması halinde,

2-   Tebliğin Ek-1/A ve Ek-1/B’de yer alan ve Ülkeye Girişte Veteriner Kontrollerine Tabi Olan Hayvan ve Ürünlere Dair Yönetmelik kapsamı dışında olması veya  kapsam içerisinde olmakla beraber ürünlerin

a.   Petrol sanayii,

b.   Beşerî ilaç sanayii,

c.   Sabun sanayii,

d.   Kozmetik sanayii ve benzeri,

Tarım ve Orman Bakanlığınca denetime tâbi olmayan sanayilerde kullanılmak üzere ithal edilmesi halinde,

3-   Tebliğin Ek-2’sinde yer alan ürünlerin gıda ile temas etmeyecek, gıda ve yem sanayii dışında ve/veya karşılarında belirtilen amaçlar dışında kullanılacak olması halinde,

4-   Tebliğin Ek-4’ünde yer alan ürünlerin hayvan sağlığı amacı dışında kullanılacak olması halinde,

5-   Tebliğin Ek-5’inde yer alan ürünlerin veteriner tıbbi ürün ve veteriner tıbbi ürün imalinde kullanılan hammadde sanayiine verilmeyecek olması halinde,

6-   Tebliğin Ek-6’sında yer alan hammaddelerin bitki koruma ürünü sanayiine verilmeyecek olması halinde,

7-   Tebliğin Ek-2, Ek-5 ve Ek-6’sında yer alan ürünlerin laboratuvar analizinde kullanılacak olması halinde,

yapılan beyana uygun kullanımının veya tesliminin gerçekleştirildiğinin tespiti Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri Raporu ile yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Bununla birlikte YGM raporunun ibraz edilmesi İthalatçının, kapsam dışı beyanıyla ithal ettiği ürünlerin beyana uygun kullanımı veya teslimi konusundaki sorumluluğunu ortan kaldırmadığı için;

a-   Muhasebe kayıtlarının söz konusu durumu tevsik edecek şekilde tutulması,

b-   Kayıtların özellikle genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve muhasebe standartları esas alınarak tutulması,

c-    Kapsam dahili ve kapsam harici ürün ithalatı yapılıyorsa ürün gruplarının izlenebilirliğine yönelik kodlama sisteminin oluşturulması,

d-   Somut olay konusu ürünün devri veya satışı söz konusu olduğunda satış faturaları üzerine “Tarım ve Orman Bakanlığının Kontrolüne Tabi Ürünlerin İthalat Denetimi Tebliği (Ürün Güvenliği ve Denetimi: 2024/5) Kapsamı Dışı Kullanımlar içindir” meşruhatının yazılması.

e-   Satış Sözleşmelerine bu konuya yönelik maddeler eklenmesi; ürünlerin kapsam dışında kullanılacağına dair taahhütname alınması,

f-    Nihai ürüne ilişkin üretim planlaması yapılırken “Kapsam Dışı” kavramının göz önünde bulundurulması,

faydalı olacağı gibi YGM tarafından hazırlanacak raporun sıhhatli bir şekilde tekemmül ettirilmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca yaptırımların ve mağduriyetlerin yaşanması da minimize edilecektir.  

III.         Yaptırımlar

İnsan sağlığı ve güvenliği ile hayvan ve bitki varlığı söz konusu olduğundan ithal edilen ürünlerin kapsam dışındaymış gibi beyan edip; kapsam içinde kullanılması mevzuatımızın en ağır yaptırımlarına müstahak görülmesi tabiidir. Bu bakımdan tebliğe aykırı hareket edenler, yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunanlar ile sahte belge kullananlar, ibraz edenler veya belgede tahrifat yapanlar hakkında anılan tebliğin 13.maddesinde hüküm altına alındığı üzere, 7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu, 4458 sayılı Gümrük Kanunu, Teknik Düzenlemeler Rejimi Kararının ilgili hükümleri ve ilgili diğer mevzuat gereğince müeyyide uygulanacağı izahtan varestedir.

IV.         Bilge Sisteminde Bir Değişiklik Söz Konusu Olacak Mı?

İşlemlerin kendi içerisinde otokontrolünün olması bakımından BİLGE (Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri) sisteminde de güncelleme yapılması gerektiği düşünülmektedir. Zira yapılan işlem örneklerinden hareketle ithalat işlemlerinde 2024 yılı öncesinden farksız olarak beyannamelerin sistem kapamalarının yapıldığı ve herhangi bir engelleme, blokaj veya ek belge gibi enstrümanlar olmadan işlemlerin sonuçlandığı gözlenmektedir.

Konuyla ilgili olarak geriye dönük kontrollerin daha sağlıklı yapılabilmesi bakımından beyan aşamasında ilgili “Kapsam Dışı” referans numarası beyannamenin 44 nolu hanesine kaydedildiğinde sistemin YGM raporu şeklinde yeni bir belge üreterek karşısına sonradan İbraz edilecektir anlamına gelen “S” ibaresi getirmesi ve  YGM Raporu tevsik edildiğinde “S” ibaresinin kaldırılarak YGM raporunun referans numarasının girilmesiyle birlikte açık olan beyannamenin “Kapatılabilir” statüye gelmesi gibi bir uygulamanın benimsenmesi işleyişin kendi içerisinde tutarlılığını ve otokontrolünü sağlayacağı mütalaa edilmektedir. Buna benzer örnekleri geçmiş dönemlerde henüz YGM müessesesi ihdas edilmeden önceki Nihai Kullanım uygulamalarında (2003 ilâ 2008 yılları arasında) tecrübe ettiğimizi söyleyebiliriz.

V.          Sonuç Ve Değerlendirme,

Konuyla ilgili yakın zamanda Bakanlığımız (Gümrükler Genel Müdürlüğü) tarafından YGM tebliğinde ve ilgili genelgelerinde değişiklik yapılmak suretiyle, işlemlerin alt yapısının tahkim edileceği, uygulamaya yönelik çerçevenin netleştirileceği ve sektörde oluşan kafa karışıklığının bertaraf edileceği ön görülmektedir. 

YGM tarafındaki işlemlerin ise Nihai Kullanım Raporlamalarında kullanılan usul ve yöntemlerle ikmal edileceği söylenebilir. Yeni düzenlemenin Kamu yararı öncelenerek oluşturulmuş ve 2008 yılından bu tarafa rüştünü ispat etmiş olan Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği sisteminden bakanlığımızın maksimum oranda fayda sağlaması yanında mesleğe yeni bir dinamizm katacağı sonucunu da beraberinde getireceği kuşkusuzdur. Diğer yönden meslektaşlarımızın da bakanlığımızın “söz konusu insan sağlığı ve güvenliği ile hayvan ve bitki varlığının korunmasıysa gerisi teferruattır” yaklaşımına payanda olacak hassasiyette iş ve işlem tesis etmelerinin ziyadesiyle önemli olacağı değerlendirilmektedir.      

  

 

Haki Demirtaş
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri

(07.01.2023)

Kaynakça:

1-    Gümrük Kanunu- (4458 nolu Kanun) (04.11.1999 tarihli, 23866 sayılı R.G.)

2-    Gümrük Yönetmeliği (07.10.2009 t. 27369 s. R.G.)

3-    Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Tebliği (10.09.2020 t. 31240 s. R.G.)

4-    Genelge No: 2016/21 (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Uygulaması)

5-    Tarım ve Orman Bakanlığının Kontrolüne Tabi Ürünlerin İthalat Denetimi Tebliği (Ürün Güvenliği ve Denetimi: 2024/5) (31 Aralık 2023 Tarihli ve 32416 Sayılı Resmî Gazete 4. Mükerrer)