MEVZUAT DUYURUSU | ||||||||||||
Konu
Set Halinde Sınıflandırılacak Eşyalar için Rehber yayımlandı. |
||||||||||||
MEVZUAT METNİ | ||||||||||||
Set halinde sınıflandırılacak olan eşya için AB tarafından
hazırlanan Eşyanın Set Olarak Sınıflandırılmasına İlişkin Rehberde yer alan
düzenlemelerin dikkate alınması gerektiğine ilişkin Gümrükler Genel
Müdürlüğünün yazısı ve ilgili rehber aşağıda istifadenize sunulmaktadır.
Söz
konusu kuralların uygulanması ile ilgili olarak 11/4/2013 tarihli, C105 sayılı
AB Resmi Gazetesinde yayımlanan 2013/C 105/01 sayılı rehber çerçevesinde
hazırlanan "Eşyanın
Set Olarak Sınıflandırılmasınaİlişkin Rehber" ekte yer almakta olup; (GYK)
3(b) no.lu kural uyarınca set halinde sınıflandırılacak olan eşya için söz
konusu rehberde yer alan düzenlemelerin dikkate alınması gerekmektedir. Bilgi
ve gereğini rica ederim.
Eşyanın Set Olarak Sınıflandırılmasına İlişkin Rehber Genel Kurallar: 1)
Genel Yorum Kurallarından (GYK) 3(b) no.lu kural uyarınca “perakende satılacak
hale getirilmiş takım halinde bulunan eşya" niteliğinde bulunan ve set
olarak tek bir GTİP’nda sınıflandırılacak olan eşya, aşağıdaki koşulların tümünüsağlamalıdır; a)
İlk bakışta farklı pozisyonlarda sınıflandırılabilen en az iki farklı eşyayı
içermelidir, b)
Özel bir gereksinmeyi karşılamak veya belirli bir işlevi yerine getirmek üzere
bir araya getirilmiş ürünler veya eşyalardan oluşmalıdır, c)
Yeniden paketlemeye gerek kalmadan doğrudan kullanıcılara satış için uygun
biçimde hazırlanmış halde olmalıdır (örneğin; kutu veya mahfaza içinde, aynı
palet üzerinde vb. gibi). 2)
Bu rehberde düzenlenen kurallar; a)
ilgili pozisyon metinlerinde “set, takım vb.” olarak tanımlanmış bulunmasından
ötürü doğrudan GYK 1 ve 6 uyarınca sınıflandırılan setlere [örneğin, 6308.00
alt pozisyon metninde geçen “… müteşekkil takımlar (aksesuarıyla birlikte olsun
olmasın)…”, 8206 tarife pozisyon metninde geçen “…sofra takımları…”, 9503.00.70
tarife alt pozisyon metninde geçen “Diğer oyuncaklar (takım veya set halinde
olanlar)” vb.], b)
set/takım olarak sınıflandırılmasının koşulları özel hükümlerle düzenlenmiş
olan eşyaya (örneğin, VI. Bölümün 3 no.lu notu, VII. Bölümün 1 no.lu notu, XI.
Bölümün 14 no.lu notu, 61. Faslın 3 ve 7 no.lu notları, 62. Faslın 3 ve 6 no.lu
notları gibi), uygulanmaz. Farklı GTİP’lere Ait Eşya İçerme: 3)
GYK 6’ya ilişkin açıklama notlarında; "(I) Yukarıda 1 ila 5 numaralı
kurallar, gerekli değişiklikler yapılmış olmak kaydıyla, aynıpozisyonda yer
alan alt pozisyonlardaki sınıflandırmaları düzenler..." denildiğinden;
aynı tarife pozisyonunda fakat farklı tarife alt pozisyonlarındasınıflandırılan iki veya daha fazla sayıda eşyayı içeren setler de 1/(a)
maddesinde düzenlenen koşulu sağlar ve GYK 3(b) anlamında set olarak
değerlendirilebilir. Örnek 1: Saç bakımında kullanılmak üzere perakende satış için bir araya
getirilmiş bir şişe şampuan (3305.10.00.00.00 GTİP) ve bir şişe saç losyonu
(3305.90.00.90.00 GTİP), GYK 3(b) anlamında set olarak sınıflandırılır. Örnek 2: Perakende satışa sunulmak üzere bir araya getirilmişolan göz
kalemi, rimel ve göz farından oluşan bir set; her bir unsuru 3304.20.00.00.00
GTİP’nda sınıflandırıldığından GYK 3(b) anlamında set olarak değerlendirilmez. Özel Gereksinme/Belirli İşlev: 4)
GYK 3(b) anlamında eşyanın set olarak sınıflandırılması için söz konusu seti
oluşturan bileşenlerin; a)
birbirleriyle ilişkili olması ve b)
özel bir gereksinmeyi karşılamak/belirli bir işlevi yerine getirmek üzere
birlikte/bir arada kullanılmalarının amaçlanmış olması gerekir. 5)
4/(b) maddesinde yer alan “özel bir gereksinme” ifadesi kapsamında; set
içindeki eşyalar belli bir sıra dâhilinde (örneğin, cilde sırayla uygulanan
eşyalardan oluşan kozmetik cilt bakım seti) veya rassal olarak (örneğin, matkap
ucu ve dübel seti) kullanılabilir. 6)
4/(b) maddesinde yer alan “belirli bir işlev” ifadesi ile özel/belli başlı
durumlarda yapılan bir iş kast edilir ve seti meydana getiren eşyalar genelde
bu iş esnasında kullanılır. 7)
Hediye sunumu amacıyla “Hediye Seti” vb. adlar altında (Yılbaşı,Anneler Günü,
Sevgililer Günü vb.) veya aynı tasarıma/dekoratif motiflere sahip olmak üzere
(örneğin; her biri pembe çiçeklerle süslenmiş olan) birlikte sunulan eşyadan
oluşan setlerin, 4/(b) maddesinde belirtilen koşullarıdoğrudan sağladığı kabul
edilmez; eşyaların GYK 3(b) anlamında set oluşturup oluşturmadığı olay bazında
değerlendirilir. Örnek 3: Aynı dekoratif motiflere sahip olan ve tek bir kutu içinde
satışa sunulan kol saati, cep tipi elektronik hesap makinesi ve tükenmez
kalemden oluşan eşya grubu, özel bir gereksinmeyi karşılamak veya belirli bir
işlevi yerine getirmek üzere bir araya getirilmediğinden, GYK 3(b) uyarınca set
oluşturmaz. 8)
Aynı yerde/ortamda kullanılmak üzere bir arada sunulan eşyadan oluşan setlerin
4/(b) maddesinde belirtilen koşulları doğrudan sağladığı kabul edilmez;
eşyaların GYK 3(b) anlamında set oluşturup oluşturmadığı olay bazında
değerlendirilir. Örnek 4: plaj çantası, banyo havlusu ve frizbiden
oluşan ‘Plaj Seti’ GYK 3(b) anlamında set oluşturmaz. Bu ürünlerin tamamı
plajda kullanılıyor olmasına rağmen her biri farklı aktiviteler için (yüzmek ve
oynamak) tasarlanmıştır. 9)
Ürünlerin belli bir kişi ya da belli kişiler (çocuklar, aynımeslekle veya aynı
hobiyle uğraşanlar gibi) tarafından kullanılacağıhallerde; 4/(b) maddesinde
belirtilen koşulların doğrudan sağlandığıkabul edilmez. Bu tür setlerin, GYK
3(b) anlamında set olup olmadığı olay bazında değerlendirilir. 10)
Gıda maddeleri ve içeceklerin bir araya getirilmesiyle oluşan kombinasyonlar;
tek bir yiyecek veya tek bir içecek yapımında kullanılmak üzere bir
araya getirilmedikleri hallerde GYK 3(b) anlamında set olarak sınıflandırılmaz.
Belirli bir yemek/hazır yemek veya belirli bir alkollü/alkolsüz içeceğin
hazırlanmasında birlikte kullanılması amaçlanmamış olan çeşitli gıda
maddeleri ile alkollü/alkolsüz içeceğin bir araya getirilmesinden oluşan Örnek 5: yılbaşı sepeti/hediye sepeti adı altında bir araya getirilmiş
olan, muhtelif yiyecek ve içecek (örneğin, peynir, şarap, şampanya veya likör,
çay, reçel, zeytinyağı, bal, ezme, baharat, meyve, vb.) ayrıayrı
sınıflandırılır. Örnek 6: yiyecek maddeleri ile birlikte sadece bir Tiramisu hazırlamaya
yetecek 11)
Yiyecek maddeleri ile içecekleri doğrudan tüketilmek üzere birlikte perakende
satışa sunan setler gibi yiyecek/içecek maddeleri ile birlikte muhtelif mutfak
gereçlerini bir arada sunan setler de 4/(b) maddesinde yer alan koşulları
sağlamadığından GYK 3(b) anlamında set olarak değerlendirilmez ve bunların tüm
bileşenleri ayrı ayrı sınıflandırılır. Örnek 7: plastik bir ambalaj içinde perakende satılacak hale getirilmiş
takım halinde bulunan; aromalandırılmış hazır kahve tozu, tarçın çubukları, bir
adet paslanmaz çelikten mamul küçük metal rende, bir adet kapaklı metal kutu
(kahvenin kutusu), bir adet seramik kupa içeren ‘Kahve Seti’nin bileşenleri;
2101 (aromalı hazır kahve tozu), 0906 (tarçın çubukları),8205 (küçük metal
rende), 7323 (kapaklı metal kutu), 6912 (seramik kupa) pozisyonlarında olmak
üzere ayrı ayrı sınıflandırılır. Örnek 8: yalnızca bir fincan kahve hazırlamak için kullanılacak olan,
kullan-at tipinde kıymeti göz ardı edilebilir nitelikte plastik bir
bardak/fincan (bkz. Madde 16) ile tek kullanımlık ölçüde bir kahve poşeti ve
yine bir ölçek şeker poşeti içeren set; GYK 3(b) anlamında set olarak
sınıflandırılır. GYK 3(b)’ye Göre Set Örnekleri: 12)
Aşağıda örneklenen eşya setleri GYK 3(b) anlamında set olarak değerlendirilir: Örnek 9: ‘Duş jeli, banyo köpüğü, sabun, vücut losyonu’gibi muhtelif eşya
veya ‘şampuan, yüz kremi ve el kremi vb.' ürün kombinasyonları ile banyo
süngeri/lifi gibi bu ürünlerle beraber kullanılan eşyadan oluşan
"Banyo/Bakım Seti" (Söz konusu ürünler eş zamanlıolarak, sırayla veya
rassal olarak kullanılabilir ve birbirlerini tamamlayıcıniteliktedir). Buna
karşın, cilt yıkama ve bakım ürünleri ile farklı amaçlıürünleri birlikte içeren
setlerin bileşenleri ayrı ayrı sınıflandırılır (bkz. Örnek 15 ve Örnek 18). Söz
konusu set, fermuarlı plastik çanta içinde perakende satışa sunulduğunda;
plastik çanta, GYK 5(b) uyarınca normalde bu tür eşyanın ambalajlanmasında
kullanılan eşya olarak sınıflandırılır. Örnek 10: Yalnızca kıymeti göz ardı edilebilir
nitelikteürünler içeren (örneğin; iki adet çelik kancalı iğne, iki adet
çelik olta iğnesi, dokumaya elverişli maddelerden mamul 31 m’lik misina, bir
adet pusula, bir adet çelik dikiş iğnesi, iki adet çıra (ateş yakmak için), 91
cm’lik bakır kablo, bir adet çok amaçlı ip (3 m), 4 adet suya dayanıklıkibrit,
bir kibrit kutusu, bir adet plastik düdük, bir adet yapışkan bant (30 cm), bir
adet tıraş bıçağı, iki adet alkollü pamuklu çubuk (yaralarıdezenfekte etmek
için), iki adet yapışkanlı flaster, ağzı açılıp kapatılabilen plastik torba,
iki adet çelik çivi, arka yüzü yapışkanlı ayna efektli bir adet folyo, bir
kurşun kalem, bir paket hazır çorba, bir adet sakız) ve 11 cm X 7,7 cm X 2,3 cm
ebadındaki alüminyum kutu içine yerleştirilmiş olarak ambalajlanmış olan
"Hayatta Kalma Kiti". Söz konusu set; muhteviyatıitibarıyla acil
durumlarda, mahrumiyet bölgelerinde vb. olağanüstü koşullarda belli bir
gereksinmeye, ‘hayatta kalma amacına’ hizmet etmek üzere bir araya
getirildiğinden GYK 3(b) anlamında set olarak değerlendirilir. Örnek 11: sunulduğu miktar, tek kullanımlık olması vb.
özellikleri itibarıyla kıymeti göz ardı edilebilir nitelikte bulunan;
yüzey temizleme mendilleri, tek kullanımlık kalem, diş fırçası, diş macunu,
şampuan, yüz ve vücut temizleme mendilleri, el dezenfektanı, giysi spreyi,
dudak balmı,sabun, tırnak fırçası, kişisel temizlik kuralları broşürü vb.
ürünleri içeren ‘Hastane Seti/Seyahat Hijyen Seti’ veya katlanabilir
plastik kılıf içinde sunulan ve örneğin, plastik ambalaja sarılmış bir kalıp
sabun, bir adet parfümlü kâğıt havlu, bir miktar kâğıt mendil ve iki adet kâğıt
klozet örtüsü (tek kullanımlık) içeren ‘Hijyen Seti’. Bununla
beraber, ‘seyahat seti/uçuş seti’ olarak adlandırılan ve tuvalet/hijyen
malzemelerinin yanında terlik, pijama gibi bunlarla ilgisi bulunmayan ürünleri
içeren setler GYK 3(b) uyarınca set olarak sınıflandırılmaz [bkz. 1 seri no.lu
GGT (Tarife –Sınıflandırma Kararları)]. Örnek 12: çelik için matkap ucu, ahşap için matkap ucu, beton için matkap
ucu, manyetik tutuculu tornavida uçları ve dübellerden oluşan‘Matkap Ucu ve
Dübel Seti’. Tüm parçalar bölmelere ayrılmış plastik kutu içinde yer alır ve
her ne kadar belirli bir aktiviteyi yerine getirmek üzere bunların hepsi birden
(aynı anda veya sırayla) kullanılmasa da bakım, onarım veya ev dekorasyonu gibi
belirli bir işte bunların bir kısmı birlikte kullanıldığından bu setin özel bir
gereksinmeyi karşılamak üzere bir araya getirilmiş ürünlerden oluştuğu
değerlendirilir. Örnek 13: duvar kağıtlarını sökmek ve resim yapmak
için kullanılan; boya fırçası, marangoz kalemi, boya rulosu, özel bıçaklar,
kazıma aleti, ressam spatulası, şerit metre, kontrol kalemi, palet vb. eşya
içeren‘Yenileme (renovasyon) Seti’ veya ‘Kendin Yap Hobi Seti’. Sette yer alan
ürünler ‘duvar yenileme’ olarak tanımlanabilecek olan ortak amaca hizmet eder. Örnek 14: bir kitap ve kitabın kapağına
yerleştirilmiş, kitapla ilgili bir CD’den oluşan 'Dil Öğrenme Seti' (örneğin
yabancı dil kitabıve bununla ilgili alıştırmalar içeren CD’si). Her iki eşya da
yabancıdil öğrenme gereksinimini karşılamaya yönelik olarak bir araya
getirilmiştir. GYK 3(b)’ye Göre Set Olmayan Örnekler: 13)
Aşağıda örneklenen eşya setleri GYK 3(b) anlamında set olarak değerlendirilmez: Örnek 15: Yıkanma amaçlı ürünler (duş jeli, sabun gibi) ile terlik, el
aynası, saç fırçası, dekoratif mumlar gibi farklı aktivitelerde kullanılacak
olan ilave ürünleri içeren 'Banyo Seti'. Bu tip setlerdeki tüm ürünler birlikte
veya birbirleriyle bağlantılı olarak kullanılmaz. Bunlar aynı mekânda (banyoda)
kullanılıyor olsalar da, farklı gereksinmeleri gidermek üzere tasarlanmıştır.
Yıkanma amaçlı ürünler banyo/duş yapmak için kullanılırken, diğer ürünler
giyinme, saç bakımı gibi amaçlarla kullanılır (bkz. Örnek 9 ve Örnek 18). Örnek 16: Muhtelif eşyanın karışımından oluşan;
örneğin, muhtelif çelik çivi, kısmen kaplamalı vidalı çelik kanca ve vidalıhalkalar,
çeşitli çelik kancalar (resim kancaları dahil), kaplamalı çelik raptiyeler,
kaplamalı elastik kauçuk bantlar, çelik pimli plastik raf destekleri, kauçuk
halkalar, çelik ve plastik resim raptiyeleri, çelik halka içeren anahtar
halkaları, plastik askılar, çelik ataşlar, dübeller, çeşitli çelik vidalar,
kauçuk veya kağıt contalar gibi ürünler içeren 'Çok AmaçlıSet'. Söz konusu seti
oluşturan bileşenler bölmeli plastik kutu içinde yer alır. Örnek 13'te tarif
edilen ‘Yenileme Seti’ ile kıyaslandığında muhtelif amaçla kullanılabilecek
elastik bant, anahtarlık, ataş vb. ürünler de içeren 'Çok Amaçlı Set', özel bir
gereksinmeyi karşılamaya yönelik olmadığı gibi kullanım alanı da bakım-onarım
veya ev dekorasyonu gibi belirli amaçlarla kısıtlı değildir. Seti Bozan Eşya: 14)
Setin içinde bulunan eşyalardan en az bir tanesi takımın tamamı ile aynı özel
gereksinmeyi giderecek nitelikte bulunmuyorsa veya aynı belirli aktiviteyi
gerçekleştirmek üzere tasarlanmamışsa; söz konusu sette bulunan her bir eşyanın
ayrı ayrı sınıflandırılması gerekir. Bu tip durumlarda, takımın içinden
yalnızca seti bozan eşya çıkarılıp ayrı sınıflandırılarak geriye kalanların GYK
3(b) anlamında set olarak kabul edilmesi yoluna gidilmez. 15)
Set, yalnızca içeriğindeki tüm eşyalar birbiriyle bağlantılıise vebirlikte kullanılacak nitelikteyse GYK 3(b) anlamında set olarak
değerlendirilebilir. Bunun dışında kalan tüm hallerde (setin içindeki yalnızca
bir kısım eşyanın birbiriyle ilişkili ve birlikte kullanılacak olduğu
durumlarda) setin içindeki her bir eşya ayrı ayrı sınıflandırılmalıdır (bkz.
Örnek 15). Teferruat Kuralı (De Minimis Rule): 16)
Setin içinde bulunan ve normalde söz konusu setteki tüm eşyaların ayrı ayrı
sınıflandırılmasına yol açacak nitelikteki eşyalar (setin diğer parçalarıyla
ilişkisi bulunmayan, aynı özel gereksinmeyi karşılamak/aynıişlevi yerine
getirmek amaçlı olmayan) aşağıdaki koşulların bir arada sağlanması kaydıylagöz ardı edilir (teferruat kuralı) ve söz konusu set, GYK 3(b) anlamında set
olarak sınıflandırılır: GYK 3(b) uyarınca seti bozan eşya; a)
örneğin 'sürpriz eşya' gibi setin içindeki tesadüfi/önemsiz bir unsur
olmalıdır, b)
setin karakterini değiştirmemelidir, c)
kıymeti bakımından setin toplam kıymetine kıyasla göz ardıedilebilir nitelikte d)
setin içindeki işlevi dışında genel anlamdaki kullanım alanı bakımından da çok
önemsiz ve tali nitelikli olmalı veya kullanım imkanı sınırlıolmalıdır
(dayanıklı ürün niteliğinde olmamalıdır/tekrar tekrar kullanılamayan bir eşya
olmalıdır). Örnek 17: içinde bir adet dokuma denim kumaştan üçgen
şeklinde bandana, saç örgüsü şeklinde bir süs, yapay elmas taşlar ve bandanayı
süslemek için kullanılacak bir adet yapıştırıcı bulunan ve bu parçalarla ilgisi
bulunmayan, kendi karton kutusunda ayrıca paketlenmiş halde bir silgi eklenmişolan
'Yaratıcılık Seti'. Böyle bir setin içindeki söz konusu silgi ihmal edilir ve
GYK 3(b)'ye göre bütün bu eşyalar (silgi dâhil) set olarak sınıflandırılır. Örnek 18: muhtelif tuvalet müstahzarının (örneğin, duş
jeli, sabun, banyo tuzu ve vücut losyonu) yanında kendi karton kutusu içinde
paketli halde bir adet ‘tea light’ mum içeren 'Banyo Seti'. Setin içindeki
böyle bir mum ihmal edilebilir ve GYK 3(b)'ye göre tüm bu eşyalar (mum dâhil)
set olarak sınıflandırılır. Ancak, böyle bir setin içinde, kıymeti setin toplam
kıymetini artıracak şekilde yüksek olan ve setin diğer bileşenleri bittikten
sonra hala kullanılabilecek nitelikte dekoratif bir mum bulunmasıhalinde; söz
konusu mum göz ardı edilemez ve tüm eşyalar ayrı ayrı sınıflandırılır (bkz.
Örnek 15). Örnek 19: içinde bir cetvel, bir pergel, bir kurşun
kalem ve bir kalemtraş bulunan ve bunların yanında küçük yapışkanlı kâğıtlar
(sticker) içeren 'Çizim Seti'. Böyle bir setin içindeki yapışkanlı kâğıtlar,
tek kullanımlık ve kıymeti göz ardı edilebilir nitelikte Örnek 20: 6117 tarife pozisyonuna ait bir şal ile
bununla takım olan 6116 tarife pozisyonuna ait bir çift eldivenden, tekstil
ağırlıklı bir set yapılarak bunların yanına 7117 tarife pozisyonunda
sınıflandırılan adi metalden bir çift küpe eklenmiştir. Böyle bir set; içerdiği
küpeler nedeniyle GYK 3(b)'ye set olarak sınıflandırılamaz. Çünkü küpelerin bu
setin dışında da kullanım imkânı vardır ve kıymeti de göz ardıedilemez. 17)
16 ncı maddede belirtilen 'teferruat kuralı', esaslı tek bir eşyanın yanında
önemsiz Örnek 21: bir kutu kahvaltılık gevreğin içinde kıymeti düşük, küçük bir
sürpriz eşya bulunabilir (plastik bir figür veya oyuncak gibi); bu durumda söz
konusu sürpriz eşya ayrı sınıflandırılmaz. Buna karşın, kahvaltılık gevrek ile
birlikte bir adet müzik/yazılım/oyun CD'si sunulmasıhalinde; CD kıymeti ihmal
edilebilir bir eşya olmadığından ve kahvaltılık gevrek ile ilgisiz bir
fonksiyonu bulunduğundan, eşyalar ayrı ayrı sınıflandırılır. Ambalaj: 18)
Aşağıda sayılan tüm şartları sağlayan setler 'yeniden paketlemeye gerek
kalmadan a)
setin içindeki tüm eşyalar aynı anda ve aynı beyanda sunulmalıdır, b)
setin tüm unsurları, bir taşıma çantası, plastik çanta, kutu, file içinde veya
paketli c)
setin tüm unsurları, yeniden paketlemeye gerek kalmadan doğrudan kullanıcılara
satış için uygun biçimde hazırlanmış olmalıdır. 19)
18 inci maddenin (b) bendinin istisnası olarak, perakende satış için hazır hale
getirilmiş setler; örneğin, eşyanın ölçüleri, ağırlığı,şekli, kimyasal
kompozisyonu gibi faktörlerin ya da taşıma ve emniyetle ilgili sebeplerin
zorunlu hale getirmesinden ötürü ve yeniden paketlemeye gerek kalmadan doğrudan
kullanıcılara satış için uygun halde olması kaydıyla ayrı
ambalajlarda/paketlerde bulunabilir. 20)
19 uncu maddede yer alan istisna ancak aşağıdaki koşulların sağlanmasına bağlı
olarak uygulanabilir; a)
set olarak sunulan eşyaların orantılı sayılarda bulunması gerekir, örneğin, 4
kişilik ölçülerdeki bir yemek masası ile 4 adet sandalye sunulmalıdır (örneğin
4 kişilik 3 adet yemek masası ile bir adet sandalye orantısızdır) ve b)
set olarak sunulan eşyalar birbirlerine ait parçalar oldukları açıkça belli
olacak şekilde hazırlanmış olmalıdır, örneğin; i)
ayrı paketler halindeki sete ait tüm paketler birbirlerine açıkça atıf
yapmalıdır (tüm paketlerde ilişkili numaralar, ilişkili resimler, ortak ticari
isimlendirme vb. set olduklarını kanıtlayan emareler bulunmalıdır); veya
ii)
setin parçalarının ayrı ayrı paketlenmiş olmakla birlikte birbirlerine ait
parçalar olduklarını belirten dokümanlar bulunmalıdır. |