Ayniyet Tespitine İlişkin Özel Hükümlerin Kaldırılması (YYS Yönetmeliğinde)
Ayniyet Tespitine İlişkin Özel Hükümlerin Kaldırılması (YYS Yönetmeliğinde)
Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinde
Yapılan Değişiklikler Kapsamında
“
Ayniyet
Tespitine İlişkin Özel Hükümlerin
Kaldırılması”
Üzerine Bir
Değerlendirme
Haki Demirtaş
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
I.GİRİŞ
Ayniyet, aynılık, tıpkılık manalarını
ihtiva eden Arapça “Ayniyyet” sözünden dilimize girmiştir. Gümrük ve dış
ticaret işlemlerinde sıklıkla karşılaştığımız bir kavram olup, galat-ı meşhur
(
kelime veya deyimlerin yaygın olarak
yanlış bir biçimde kullanılması sonucu, doğrusunun yerini alması halidir.)
sadedinde “Ayniyat” olarak ve daha
ziyade tespit kelimesiyle birlikte kullanıldığı ve resmi yazışmalara mazhar
olduğu bilinmektedir. Ayniyat tanımının sözlüklerde, kullanılmaya veya
harcamaya elverişli, taşınması kolay eşya manasına geldiği dikkate alındığında
işaret ettiğimiz ve makalemize konu kavramın doğru yazılışının Ayniyat değil; “Ayniyet”
olduğu tespitini yaparak söze başlamanın gerek etimoloji bilimine olan saygı
gerekse mezkur kavramın meslek hayatımızda yanlış
kullanmakta olduğuna bu vesile ile bir
gönderme yapmanın faydalı olacağını düşünüyoruz.
Söze her ne kadar ayniyet kelimesinin
etimolojik kökeninden dem vurarak başlamış olsak da makalemizin meramını,
21.02.2020 tarihli ve 31046 Sayılı Resmi Gazete 1. Mükerrer’de yayımlanan
“Gümrük
İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik”
ile Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası (YYS)
sahibi firmaları etkileyen önemli değişikliklerden biri olan YYS sahibi
firmaların işlemlerinde
ayniyet tespitine yönelik
tedbirlerin uygulanmayacağına dair maddelerin yürürlükten kaldırılması hususu
oluşturmaktadır.
ANAHTAR KELİMELER:
YYS, Gümrük işlemlerinin
kolaylaştırılması, Ayniyet,
Ayniyet
tespiti,
Yönetmelik Değişikliği,
DİİB, Geçici İthalat,
II. Değişikliklerin Muhtevası
Bilindiği üzere, 21.02.2020 tarihli ve
31046 Sayılı Resmi Gazete 1. Mükerrer’de yayımlanan “Gümrük
İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik” ile Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası (YYS) sahibi
firmaları etkileyen önemli değişiklikler yapılmış olup, manşete çıkan en
belirgin değişiklikleri aşağıya çıkarmaya gayret ettik:
1-
İthalatta Yerinde Gümrükleme ile
izinli Alıcı uygulamalarının başlayacak olması,
2-
Güncelleme, yerinde denetim ve
izlemelerin üç yılda değil; beş yılda bir yapılacak olması,
3-
Yıllık faaliyet raporlarının bölge
müdürlüğüne ibraz edilme zorunluluğunun kaldırılması ve ibrazı istenildiğinde
sunulmak üzere firma bünyesinde saklanması,
4-
Düzenlenen yıllık faaliyet raporunda Kanunun
234 üncü
maddesi kapsamına
giren bir ihlalin tespit edilmiş olması halinde, sertifika sahibi bu ihlali
bildirmiş sayılır ve Kanunun 234 üncü maddesinin üçüncü fıkrası uygulanır hükmünün
yürürlükten kaldırılması,
Rapor resmi mercilere sunulmayacağı için kanunun
234.maddesine giren hususların tespiti tek başına yeterli olmayacak; söz
konusu tespitin bir dilekçe ile ilgili gümrük idaresine bildiriminin
yapılması halinde 234/3. maddeden istifade edilebilecektir.
5-
YYS Statüsünün kendi içinde, İhracat,
imalat ve istihdam performansına bağlı olarak YYS, YYS-I ve YYS-II statüleri
adı altında üçlü ayrıma gidilmiş olması,
6-
İthalatta yerinde gümrükleme izni
kapsamında, C Tipi antrepoların güvenli depolama alanına dönüştürülebilecek
olması,
7-
Başvuru sahibinin koşullarının
değerlendirilmesinde kullanılan puanlama sisteminin kaldırılmış olması,
8-
Kamu idareleri ve kurumlar ile
Bakanlıkça uygun görülen diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından faaliyet
raporu düzenlenmesine gerek olmadığı,
9-
Ayniyet tespitine ilişkin özel
hükümlerin kaldırılmış olması,
gibi hususlarının ön plana çıktığı
görülmektedir. Ön plana çıkardığımız maddelerden birini oluşturan ayniyet
tespitine dair özel hükümlerin kaldırılması meselesi uygulamada sıkıntıları da
beraberinde getireceği ve Onaylanmış Kişi Statü Belgesi (OKSB) düzenlemeleriyle
birlikte değerlendirildiğinde kendi içinde çelişkili sonuçların da doğmasına
zemin teşkil edecek konumda olduğu söylenebilecektir. Zira, YYS’ye göre
OKSB’nin kapsamı daha dar olmasına karşın OKSB tarafında (42/A’ya göre) ayniyet
tespiti yapılmıyorken; YYS de bu kolaylıklara atıf yapan maddelerin kaldırılmış
olması kapsama alanı ve yetkisi bağlamında çelişki olarak algılanmaktadır.
III. Ayniyet Tespitine İlişkin Özel
Hükümleri İçeren Maddeler Kaldırıldı
Makalemize konu yönetmelik değişikliğinin
90.maddesi ile Aynı Yönetmeliğin 61 inci, 64 üncü, 80 inci, 83 üncü, 101 inci,
103 üncü, 127 nci maddeleri ile geçici 6 ncı maddesi yürürlükten
kaldırılmıştır. Yürüklükten kaldırılan
a-
64 üncü (
İhracatta yerinde gümrükleme izniyle ilgili)
,
b-
83 üncü (
İzinli gönderici yetkisi kapsamıyla ilgili)
,
c-
103 üncü (
İzinli alıcı yetkisi kapsamıyla ilgili)
,
d-
127 nci (
İthalatta yerinde gümrükleme izniyle ilgili),
Maddeler, ayniyet tespitine ilişkin
özel hükümleri düzenleyen maddelerdi.
Söz konusu maddelerin yürürlüğü kaldırıldığı
için, uygulamada yaşanacak olası sıkıntılar ve çelişkilerde zihinlerde soru
olarak belirmeye başlamıştır.
Ayniyet tespitine dair iş ve işlemler,
4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 68.maddesi ile buna bağlı gümrük yönetmeliğinin
195.maddelerine istinaden çıkartılan ikincil düzenlemeler muvacehesinde
yürütüldüğü bilinmektedir. Ayrıca, mezkur Yönetmeliğin
384 üncü maddesinin
birinci
fıkrası ve
387 nci maddesinin
beşinci
fıkrası uyarınca, geçici ithalat sırasında, eşyanın ilk giriş ayniyetine uygun
olup olmadığının tespit edilmesi gerekmektedir. Buna göre Gümrük idareleri,
eşyanın beyan edildiği gümrük rejimi şartlarına uyulmasını sağlamak üzere
zorunlu olan hallerde, eşyanın ayniyetini tespite yönelik önlemleri alacağı
malumdur. Diğer yönden Onaylanmış kişi statü belgesi veya yetkilendirilmiş
yükümlü sertifikası sahipleri için ayniyet tespitine ilişkin farklı
düzenlemeler yapmaya Bakanlık yetkili olduğu yönetmeliğin 195/3.maddesinde
hükme bağlanmıştır. Hali hazırda onaylanmış kişi statü belgesi sahipleri
(42/A’dan faydalananlar) veya yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahipleri
için ayniyet tespiti yapılmadan işlemlerin sonuçlandırıldığı malumdur.
IV. Son Söz Olarak:
Makalemize konu yönetmelik değişikliğine kadar uygulamada;
1-
Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikasına
(YYS) sahip kişiler tarafından beyan edilen her türlü eşya,
2-
Onaylanmış Kişi Statüsüne İlişkin Gümrük Genel
Tebliği’nin (Seri No:1)
42/A maddesinin
birinci
fıkrasında belirtilen koşulları taşıyan ve mezkûr maddede belirtilen
kolaylıklardan faydalanma hakkı bulunan yükümlüler tarafından getirilen eşya,
fiziki kontrolü gerektirir
özel durumlar hariç olmak üzere, sadece
ayniyet tespiti gerekçesiyle
kırmızı hatta yönlendirilmemesi gerektiği belirtiliyorken zikredilen
değişiklikten sonra, ayniyet tespitine ilişkin özel hükümlerin kaldırılmış
olması
hasebiyle, YYS sahibi kişilere ait
eşyalar için ayniyet tespiti yapılıp yapılmayacağı hususuna bakanlığımızca bir
açıklama ve/veya düzenleme getirilmediği müddetçe önümüzdeki günlerde sıklıkla
konuşulan ve sahada farklı uygulamalara gebe bir mevzu olarak gündemdeki yerini
koruyacağı mütalaa edilmektedir.
Diğer yönden kaldırılan
hükümler göz önünde bulundurulduğunda; OKBS mevzuatında her hangi bir
değişiklik olmadığı için (OKSB alanında) kullanılmaya devam eden “Ayniyet
tespitine ilişkin özel hüküm Kolaylığı”, YYS kapsamında kullanılamayacağı gibi
bir sonuca bizi götürecektir.
Bakanlığımızın ifadesine
göre, ayniyet tespitine ilişkin mevcut uygulamalarla çelişen bir hüküm olduğu
için ilgili yönetmelikten
“Ayniyet tespitine ilişkin özel hükümlerin”
kaldırıldığı hususu göz önünde bulundurulduğunda YYS Kapsamında işlem gören
eşyaların “Ayniyet Tespiti” bağlamında özel durumları (DİİB Özel şartlarının
dikkate alınması gibi) dikkate alınarak işlem tesis edilmesinin yaşanması
muhtemel mağduriyetleri önceleyeceği değerlendirilmektedir.
Diğer yönden bakanlığımızın da yeknesak
uygulamanın temini açısından mevcut uygulamaların bu değişiklikten sonra nasıl
yapılması gerektiğine dair ön alıcı düzenlemeler yapmasının faydalı olacağı
mütalaa edilmektedir.
Kaynakça:
1-
2-
4458 Sayılı Gümrük Kanunu Ve Bağlı
Yönetmeliği
3-
2019/9
Sayılı Gümrükler Genel Müdürlüğü Genelgesi
4-
Gümrük
İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği (21.05.2014 T. 29006 S. R.G.)
5-
Gümrük
İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik (21.02.2020 T.31046 S.R.G)
6-
Gümrükler
Genel Müdürlüğünün 04.10.2019 tarihli ve 48215933 sayılı yazısı (Ayniyet
Tespiti- İstanbul Gümrük Müşavirleri Derneği)
7-
https://ticaret.gov.tr/data/5e4e490c13b8766e38db6a99/GI%CC%87K%20Deg%CC%86is%CC%A7ikliklerine%20I%CC%87lis%CC%A7kin%20Ac%CC%A7%C4%B1klamalar.pdf