TİCARET SAVAŞLARINA KARŞI; GÜMRÜK SAVUNMA HATTI

TİCARET
SAVAŞLARINA KARŞI; GÜMRÜK SAVUNMA HATTI

Son zamanlarda duyduğumuz kavramların başında şüphesiz “Ticaret
Savaşları” geliyor. Adeta ticaret savaşlarıyla yatıp, ticaret savaşlarıyla
kalkıyoruz. Bir tarafta dijitalleşmenin de etkisiyle dünyamızın global bir köye
dönüştüğü, ticaretin olabildiğince serbestleşmesi konuşulurken; diğer tarafta korumacı
ekonomik politika silahlarının çekildiği, adeta savaş tamtamlarının çaldığı;
nevi şahsına münhasır ucube bir zaman diliminden geçiyoruz.

Dünya ticaret pastasından hisse kapma yarışı, söz konusu savaşların
temelini teşkil etmekle birlikte, bu nevi kirli mücadelelerin tarihin her
döneminde yaşandığı; sadece kişilerin ve enstrümanların değiştiği vakıadır. Adı
konulmamış savaş çığırtkanları, dün mandacılığı, sömürgeciliği, demokrasiyi,
özgürlüğü silah olarak kullanırken; bugün bizatihi ekonomik dengeleri alt üst
edecek mihenk noktalarını kullanıyor. Finans, kur, altın, petrol, borsa mezkûr
saldırıların öncü kuvvetleri olarak dikkat çekiyor. Ezcümle ekonomik
enstrümanlar ülkelere operasyon çekme aracı olarak kullanılıyor günümüzde. Bu
operasyonlara maruz kalan ülkeler ise ilave gümrük vergileri, ek mali yükümlülükler,
kotalar, sübvansiyonlar, ihracat & ithalat kısıtlamaları gibi vasıtalarla gümrük
duvarlarını yükseltmek suretiyle savunma hattını tahkim etmeye çalışıyor. Ülkemize
de bir pay ayrılmış olacak ki; bu badireden nasipleniyoruz milletçe…

Ticaret savaşlarına karşı cephe hattını tahkim eden iki neferi,
İlave Gümrük Vergisi (İGV)
ile
Ek Mali Yükümlülük (EMY)
kavramlarını gümrük
terminolojisiyle açıklamaya gayret edeceğiz:

1-

İlave Gümrük Vergisi (İGV)

:
Basit bir ifadeyle, yerli üreticiyi ve sanayiciyi korumak
adına, ithalat rejimiyle ilan edilmiş
gümrük
vergilerinin yanına ek vergi ya da fon adı altında ek ödeme alınmak suretiyle
ithalatın maliyetli hale getirilmesi olarak tanımlanabilir.

İGV, Türkiye ile AB arasında Gümrük Birliğini oluşturan 1/95 sayılı Ortaklık
Konseyi Kararı ile üçüncü ülkelere uygulanan ortak gümrük tarifesine (OGT) aykırı
olmakla birlikte, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Kuruluş Anlaşmasının “En Çok Kayrılan
Ülke Kuralına” aykırılık oluşturmadan tüm üçüncü ülkeler menşeili eşyaların
ithalinde uygulanmaktadır. Diğer bir ifadeyle İlave gümrük vergisine konu
eşyalar, ikili ya da çok taraflı serbest ticaret anlaşmalarındaki hükümler
çerçevesinde tercihli menşeili olan eşyalar hariç; diğer ülkeler menşeili olup
belirlenen tarifelerde yer alan eşyaların ithalinde uygulanmaktadır. İlave
gümrük vergisine tabi eşyaların:

a-

Tarife
bazında belirlendiği,

b-

İthal
eşyasının kıymeti üzerinden vergilendirildiği;

c-

İlgili
kararların genellikle 3.maddelerinde İGV’nin uygulanmayacağı ülkelerin ve
şartların sayıldığı,

d-

Eşyanın
ihraç ülkesi itibariyle (Sadece, A.B Ülkeleri & STA İmzalanan Ülkeler &
Çapraz Kümülasyonlara Tabi Ülkeler ) menşe, menşe ispat belgeleri, menşe
beyanları, fatura beyanları, ihracatçı & tedarikçi beyanları gibi
belgelerin İGV istisnası sağlayacağı,

hususları göz önünde bulundurularak işlem tesis edilmesinin faydalı
olacağı mütalaa edilmektedir.

İGV istisnası sağlayan belgelere kaynak ülke (İhracatçı Ülke) itibariyle
irdelendiğinde:

a-

AB’den
A.TR Dolaşım Belgesi, eşliğinde gelen AB veya Türkiye menşeli eşya için İGV
tahsilatı yapılmaması için İhracatçı Beyanı, Menşe Belgesi veya Tedarikçi
Beyanı,

b-

AB’den
A.TR Dolaşım Belgesi, eşliğinde gelen PAMK (Pan-Avrupa Menşe Kümülasyon)
Sistemi/PAAMK (Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyon) Sistemi/BBMK (Batı Balkan
Menşe Kümülasyon) Sistemi menşeli eşya için İGV tahsilatı yapılmaması için Tedarikçi
Beyanı veya Menşe Belgesi,

c-

PAMK
(Pan-Avrupa Menşe Kümülasyon) Sistemi/PAAMK (Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe
Kümülasyon) Sistemi/BBMK (Batı Balkan Menşe Kümülasyon) Sistemi menşeli
eşyaların anlaşma kapsamında ve doğrudan nakliyat kuralına göre gelmesi halinde
İGV tahsilatı yapılmaması için EUR.1 Dolaşım Sertifikası, EUR.1 Fatura Beyanı,
EUR-MED Dolaşım sertifikası, EUR-MED Fatura Beyanı

d-

STA
Anlaşmaları kapsamında olmak ve doğrudan nakliyat kurallarına göre gelmek
kaydıyla İGV tahsilatı yapılmaması için EUR.1 Dolaşım Sertifikası, Fatura
Beyanı, Menşe Belgesi (Malezya STA),Menşe Beyanı (G.Kore-Singapur STA)

gibi menşe ispat belgelerinin Gümrük beyannamesinin tescili aşamasında
beyannameye eklenmek suretiyle ilgili Gümrük Müdürlüğü’ne ibraz edilmesi gerekmektedir.

2-

Ek Mali Yükümlülük (EMY)

:
2976 sayılı Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a
dayanılarak Cumhurbaşkanı Kararı ile dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına
düzenlenmesini sağlamak amacıyla ithalat işlemleri üzerine vergi ve benzeri
yükümlülükler dışında konulan ek yükümlülük olarak tanımlanabilir.

Bilindiği üzere ek mali yükümlülük:

a.

Korunma önlemleri kapsamında ülke ayırımı yapılmaksızın
,

b.

Avrupa Birliği ve Türkiye’nin diğer ülkelerle imzaladığı Serbest Ticaret
Anlaşmalarının; anlaşma hükümleri, ülkeler ve eşya açısından farklılık arz
etmesi sonucunda ülkemiz aleyhine ortaya çıkan tarife farklılığının giderilmesini
sağlamak amacıyla,

c.

AB ile Türkiye’nin GTS uygulamalarının farklığı nedeniyle bazı ülkeler
menşeili eşyaların AB ülkeleri üzerinden ülkemize ithalatı sonucu ülkemiz
aleyhine ortaya çıkan tarife farklılığını gidermek amacıyla,

d.

Gümrük Kanunu’nun 55/3 üncü maddesine istinaden ülkemiz aleyhine ticari
yasaklama, kısıtlama koyan ülkelere karşılık olarak farklı tarifeler uygulamak
amacıyla,

e.

Belirli bir ürünün, belirli amaçla kullanılması halinde,

Uygulanabilmektedir.

SON SÖZ:

Korunma önlemleri gerekçesiyle; ticaret savaşlarına
kalkan olmak üzere, gümrük duvarlarının bu nevi enstrümanlarla yükseltilmesi
anlaşılır bir savunma mekanizması olarak görülse de; küresel bazdaki korumacı
anlayışın dünyanın hiçbir ülkesine huzur, refah, güven ve istikrar getirmediği
tarihi bir gerçeklik olarak ortada durmaktadır.

Arapların dillere pelesenk olmuş meşhur bir atasözü vardır: “
Men
dakka
,
dukka
” (Eden bulur) diye.Diğer bir
ifadeyle başkasının kapısını kötü niyetle çalan ülkenin, aynı şekilde kapısı
çalınacaktır…

Türkiye’mizde de savaş tamtamlarının “Ekonomi” üzerinden çaldığı, şu
kasvetli günlerin etkisiyle kaleme aldığım şiirle makalemi noktalamak isterim:

TİCARET SAVAŞLARI

Gem alındı azığa;
yönetilmez yularla
Gezi, darbe olmadı deniyorlar tomarla
Beyhude saldırınız, Trump denen çomarla
Dolar ile doğmadık; ölmeyiz biz dolarla…

Vicdanlar kabul etmez, yapılan gaddarlığı,